Werkplaats Natuur- en Omgevingsopstellingen 1 maart 2019

Welke bijdrage kunnen systemische opstellingen leveren aan dieper begrip van wat er zich afspeelt tussen mens en aarde in deze tijd van klimaatverandering? Met de Werkplaats Natuur- en Omgevingsopstellingen zijn Lisette van der Wel en Chrisjan Leermakers op 1 maart jl. met zeven deelnemers in het diepe gedoken. Tijdens de kennismaking bleek al gauw dat bij de deelnemers twee clusters van vragen leefden. Enerzijds was er de vraag naar het perspectief van de aarde zelf op hoe we als mensen bezig zijn met het klimaat. We maken ons zoveel zorgen, wat vindt de aarde daarvan? De tweede cluster vragen betrof ons menselijke perspectief. Wat staat ons als mensheid nu te doen? Wat is in het bijzonder de plek van technologie in relatie tot het leven op aarde? Hoe kun je omgaan met internetverslaving of andere negatieve kanten van technologie?

 

Lied van de aarde

In een eerste opstelling over het perspectief van de aarde op klimaatverandering ontvouwt zich een intense dialoog tussen een representant voor de aarde (Aarde) en twee representanten voor dat deel van de mensen dat betrokken is bij en bezig is met de aarde (B) en voor dat deel van de mensen dat er niet mee bezig is (NB).

Aarde voelt zich enorm groot, onmetelijk. Ze heeft grote behoefte aan stilte en heeft last van de vele ruis van wat zich op haar afspeelt. In de kern blijft ze echter onaangedaan, ook al doet het haar goed als mensen contact met haar maken omdat het dan stroomt. Voor de groep mensen die niet met de aarde bezig is, voelt ze mededogen. Het inzicht zal komen. Als niet nu, dan op enig moment in de tijd. B en NB horen wat Aarde zegt. NB interesseert het niet, ze is met andere dingen bezig. B heeft daar moeite mee, hij is zo hard bezig voor de aarde en wil graag NB overtuigen om dat ook te doen. B is verrast dat de aarde zo onaangedaan lijkt. Aarde bevestigt dat B het niet voor haar hoeft te doen.

 

Prettig leven

Het contact wat je zoekt met de aarde doe je voor jezelf, zegt ze. Echt contact doet alles stromen en brengt evenwicht. Dat is de bedoeling voor alles, of het nu voor mensen is, voor water of voor wat dan ook. Aarde noemt dat het lied van de eenheid in alles. Je kunt het horen, zegt ze, als je stil en afgestemd bent. B hoeft zich niet al te druk te maken om haar. Mensen moeten het met elkaar uitzoeken. B wendt zich nu tot NB. Deze heeft geen behoefte aan geouwehoer en reageert terughoudend. Maar B houdt aan, zegt dat hij er met NB wil uitkomen.

NB begrijpt niet waarom B zich zo druk maakt. Zij maakt zich niet druk, ze heeft een prettig leven. Onderzoeken die dit of dat zeggen legt ze naast zich neer, want die spreken elkaar toch allemaal tegen. B beseft dat hij nu niet verder komt in dit gesprek. Hij laat de boodschap van Aarde tot zich doordringen dat de aarde wel overleeft, wat mensen ook doen. Hij ziet in dat hij zijn eigen pijn moet dragen over wat mensen de aarde aandoen en dat we er als mensen met elkaar moeten leren uitkomen. Aarde erkent zijn pijn en geeft hem mee om er het goede mee te doen.

 

Maat en balans

De opstelling maakt veel indruk op alle aanwezigen. De kracht van de aarde is zo groot en onmetelijk, daar hebben we als mensen eigenlijk geen voorstelling van, wordt gezegd. Het besef van deze immense kracht maakt nederig. Ja, zegt een ander, we hebben de neiging om alles vanuit menselijk perspectief te zien. Wat wij rampen noemen, zijn rampen voor de mens, maar kan juist goed zijn voor de aarde om weer de balans te herstellen. Dat is voor ons lastig, soms dodelijk, maar dat is de menselijke maat. De aarde heeft haar eigen maat. De opstelling leidt niet alleen tot het beter begrijpen van de aarde, maar ook van de niet-betrokken groep mensen. Ik begrijp nu dat die groep echt met heel andere dingen bezig is en dat dat belangrijk is voor hen, wordt gezegd. Daar moeten we misschien niet te hard over oordelen. Ons er misschien ook wat minder druk om maken en meer vertrouwen op hoe de aarde ieder op haar eigen tijd met haar in contact brengt. Voor de meeste aanwezigen is het en-en: we hebben ook onze eigen verantwoordelijkheid. De kunst is om een goede balans te vinden tussen de twee uitersten van onbezorgdheid en overbezorgheid.

 

Rol van technologie

In een tweede opstelling onderzoeken we de vraag naar de spanningsvolle verhouding tussen het leven op aarde en menselijke technologie. De vraagsteller zet twee representanten voor beide elementen dicht tegenover elkaar. Zowel Technologie als Leven ervaren echter dat ze te dicht opeen staan. Technologie doet een stap terug. Dat is ook voor het Leven meer kloppend, ze voelt zich krachtig ten opzichte van Technologie.

Dat verandert als een representant voor Internetverslaafden in het veld komt die sterk tegen Technologie aanleunt. Technologie wordt er steeds sterker door, het Leven op aarde echter juist kleiner. Het enige wat de internetverslaafde verlichting brengt is een hulpbron met een mededogende kwaliteit. De verslaafde voelt nu veel verdriet. Dat de hulpbron begrip toont en haar niet veroordeelt betekent veel voor haar. Haar angst voor alle bagger in haarzelf is echter dermate groot, dat het onmogelijk voor haar blijft om zich te verbinden met het leven op aarde. De technologie zelf is niet het probleem, zegt ze, maar de mens die er in vlucht

 

Kleiner

Leven op aarde ziet dit alles aan. Ze uit de behoefte aan contact met iedereen, want dan gaat het stromen. Het ontwijken van contact, zoals de internetverslaafde doet, houdt het afgesneden zijn van het leven in stand. Het opstellen van een Techneut – de mens die verstand heeft van technologie, maar er niet aan verslaafd is -, leidt tot een nieuwe dynamiek. Hij meent het Leven op aarde te helpen door Technologie naar voren te schuiven. Maar daarop reageert het Leven op aarde sterk: nee, dat niet! Dat maakt haar kleiner.

De Techneut is zoekend naar zijn rol en verantwoordelijkheid. Moet hij iets met de vervuilende kant van Technologie? Als de Grote Vervuiler in de opstelling komt, is deze meteen nadrukkelijk aanwezig in het centrum van het veld. De vervuiler trekt zich niets aan van het leven op aarde, het gaat alleen om de winst. Hij geeft desgevraagd aan ook open te staan voor activiteiten die het leven op aarde dienen in plaats van vervuilen, mits er evenveel winst mee te behalen is en het in zijn belang is. Een snelle interventie van de Techneut om de Vervuiler dichter bij Leven op Aarde te zetten pakt echter verkeerd uit. De Grote Vervuiler wordt zo steeds machtiger, bedreigend zelfs voor het Leven op aarde. Dit ziende, erkent de Techneut zijn verkeerde inschatting en corrigeert zijn eerdere beweging. Hij erkent nu ook zijn verantwoordelijkheid om zelf meer in balans te komen en zich beter af te stemmen op het leven op aarde. Hij gaat dicht bij het Leven op aarde staan. De hulpbron geeft hem de kracht van mededogen mee. Door deze interactie tussen Techneut, Leven op aarde en de Kracht van mededogen neemt de macht van de Grote Vervuiler af.

 

Verbinding herstellen

De opstelling levert voor alle aanwezigen een herkenbaar beeld op. Het geeft goed weer hoe we als mensen verstrikt raken in politieke en maatschappelijke dingen en daarbij het leven op aarde uit het oog verliezen, werd er gezegd. Ook de nuancering van de claim van neutraliteit van technologie door het leven op aarde viel op. Het kostte de representant van leven op aarde veel energie om te zorgen dat ze sterker bleef dan technologie en om een lijntje te houden met het menselijke speelveld. De internetverslaafde was een extreem voorbeeld van hoe dat contact verloren kan gaan. Maar ook de goedbedoelde quick fixes van de techneut bleken averechts te werken en onbedoeld de macht te versterken van de partijen die belang hebben bij de status quo. Iedereen raakte zo (nog meer) doordrongen van de noodzaak om beter contact te maken en samen te werken met het leven op aarde. Elke individuele mens heeft daarin een eigen verantwoordelijkheid.

Wat betreft het instrument van opstellingen waren de deelnemers het er over eens dat dit een mooie vorm is om meer bewustwording te krijgen over ecologische en maatschappelijke kwesties. Het is verhelderend om te zien hoe een krachtenveld in elkaar steekt en om lijfelijk te ervaren hoe groot en sterk sommige krachten zijn. Dat doet echt iets. Zeker ook relevant voor scholen en organisaties, werd de organisatoren meegegeven.

 

Lisette van der Wel en Chrisjan Leermakers Utrecht, 1 maart 2019